1. Kỹ năng sơ cứu

Một trong số những kỹ năng nghiệp vụ bổ trợ cần thiết khác mà hướng dẫn viên cần có là kỹ năng sơ cứu. Đó là việc dùng những phương tiện có tại chỗ với những kỹ thuật, kiến thức đã được trang bị trước để giúp đỡ nạn nhân có hiệu quả và chuyển đến cơ sở y tế gần nhất.

Trong quá trình phục vụ các đoàn khách khó có thể tránh được không gặp thương tích, sự cố liên quan đến tính mạng, sức khoẻ của du khách (đặc biệt đối với các chuyến du lịch sinh thái, mạo hiểm…). Nếu hướng dẫn viên có được kiến thức về sơ cấp cứu sẽ giúp bảo toàn được cuộc sống của du khách, của chính bản thân mình và tự tin giải quyết, ngăn chặn được những hậu quả xấu khi có các tình huống đó xảy ra.

1.1. Quy định chung

Khi trong đoàn khách có người ốm đau, bị nạn thông thường hướng

dẫn viên xử lý không ngoài những việc sau:

- Gọi xe cứu thương (đưa khách đến cơ sở y tế)

- An ủi người bị nạn

- Đảm bảo không ai khác làm cho tình thế trở nên trầm trọng hơn

- Đừng bao giờ bỏ người bị nạn lại một mình, trừ trường hợp khẩn cấp

cần sự trợ giúp y tế và không có ai khác ở đó.

- Thông điệp cầu cứu cần ngắn gọn và rõ ràng với các thông tin

+ Địa điểm chính xác nơi tai nạn và số điện thoại nếu có

+ Nguyên nhân thương tích và thời gian xảy ra tai nạn

+ Tình trạng của nạn nhân

- Hỏi họ bao lâu họ đến và khuyên người bị nạn nằm yên không cử động nhiều.

1.2. Sơ cứu những bệnh thường xảy ra đối với du khách

                            * Say xe (máy bay, tàu)

Người mắc chứng say tàu xe không nên ăn no trước khi đi, cần uống thuốc say xe tự chuẩn bị; Nếu được thì để người đó ngồi tại vị trí nào tương đối thăng bằng, trong các chuyến đi dài, nếu khách say xe thì hướng dẫn viên có thể nhờ nhân viên phục vụ trên tàu, xe giúp đỡ.

* Sốt cao

Triệu chứng: Sốt cao có nhiều nguyên nhân, nhưng bản thân sốt cao trên 390  c có thể nguy hiểm

Sơ cứu:

- Cởi bớt quần áo người bệnh;

- Chườm khăn, nước lạnh hoặc nước mát lên đầu, ngực, bụng, đùi, háng và sau gáy - khi hết lạnh, thay khăn khác;

- Quạt cho người bệnh (chỉ ngừng khi nhiệt độ hạ xuống 380 c);

- Cho uống nhiều nước, nước trái cây;

- Nếu sốt cao quá 400 c có thể xuất hiện co giật phải chườm lạnh tích cực hơn;

- Đưa bệnh nhân tới bệnh viện để tìm nguyên nhân gây sốt.

* Ngộ độc thức ăn

Triệu chứng:

- Xảy ra trong khoảng 6 giờ sau khi ăn;

- Đau bụng dữ dội, nôn mửa nhiều lần;

- Hoa mắt, chóng mặt, ngất, vã mồ hôi.

Sơ cứu:

- Cố gắng cho người bệnh nôn hết thức ăn ra ngoài;

- Giữ ấm cơ thể;

- Chuyển bệnh nhân tới bệnh viện điều trị tiếp.

* Đầy bụng khó tiêu

Triệu chứng:

- Khi tự thở được và còn hôn mê bao giờ cũng phải để bệnh nhân ở tư thế nằm nghiêng đầu về một bên để đường thở lưu thông, dịch từ phổi, dạ dày còn lại nếu trào ra không bị chảy vào phổi;

- Nhanh chóng chuyển bệnh nhân tới bệnh viện để hồi sinh tiếp.

* Bong gân (còn gọi là trẹo khớp)

Bong gân là  thương  tổn dây chằng  bao  khớp ở  mức  độ khác  nhau. Những trường hợp  bong gân thường gặp: ở bàn chân, ở cổ tay, ngón tay, đầu gối.

Triệu chứng:

- Đau nhói một điểm, một vùng, một bên khớp;

- Sưng nề nhanh và nhiều;

- Không cử động, hoạt động được vùng khớp và chi bên tổn thương.

Sơ cứu:

- Băng ép ngay vùng chấn thương để cố định;

- Chườm lạnh vào vùng khớp;

- Cố định tạm thời bằng các phương tiện để tránh hoạt động ở điểm bị bong gân;

- Trường hợp nặng phải đưa đến cơ sở y tế chữa trị.

* Các vết thương gây chảy máu nói chung

Các biện pháp sơ  cứu đối với hầu hết  các  vết  thương bị chảy máu, những vết cắt, vết đứt không nghiêm trọng thường xảy ra là:

+ Trước tiên cần cầm máu vết thương, tốt nhất là với một miếng gạc sạch; 

                     + Sau đó rửa vết thương bằng gạc sạch thấm nước vô trùng hoặc nước sạch. Có thể bôi kháng sinh theo như chỉ dẫn (nếu không có sẵn  

           nước sạch và bông gạc sạch thì rửa vết thương dưới vòi nước);

+ Dùng bông băng vô trùng, hoặc ít ra là bông băng sạch để băng vết thương lại.

Một điều quan trọng mà hướng dẫn viên lưu ý là cần giảm thiểu nguy cơ vết thương bị nhiễm trùng, do đó hãy rửa sạch tay trước khi đụng vào vết thương, tránh không ho, hắt hơi hay nói chuyện trong khi xử lý vết thương.

* Say nắng

Ở đất nước nhiệt đới như nước ta, việc phải vận động nhiều nhất là trong những chuyến tham quan du lịch ngoài trời với thời tiết nắng nóng du khách rất dễ bị say nắng (cơ thể không còn tự điều hoà nhiệt) do tia tử ngoại trực tiếp chiếu vào đầu, gáy.

Triệu chứng:

- Các cơ (bắp thịt) bị chuột rút ở trong tình trạng co cứng, rất đau và không thể co duỗi được;

- Sau đó nhức đầu, chóng mặt, mệt mỏi, tay chân rã rời, khó thở;

- Không được sơ cứu kịp thời dẫn đến sốt cao, thở nhanh, buồn nôn, sợ ánh sáng thậm chí có thể bị ngất hoặc hôn mê, co giật như động kinh.

Sơ cứu:

Khi có dấu hiệu sớm của người bị say nắng phải kịp thời

+ Đưa nạn nhân vào nơi thoáng mát, bóng râm. Không cho người xúm đông vào chăm sóc hoặc tò mò xem;

+ Cởi bỏ quần áo để thông thoáng và dễ thở;

+ Quạt mát, chườm lạnh bằng khăn ướt hoặc xoa cồn

+ Uống nước đường và muối hoặc nước chè nóng pha đường chanh muối (không nên uống nước lạnh hoặc nước có đá);

+ Nếu nặng hơn như hôn mê, co giật sau sơ cứu phải được chuyển đến bệnh viện để hạ nhiệt.

Để dự phòng cho việc cảm nắng hướng dẫn viên dẫn đoàn cần chú ý: kết hợp hoạt động và nghỉ ngơi, tránh  để du khách tiến hành các hoạt động dài ngoài trời nắng gắt.

* Chảy máu cam

Khi vận động nhiều và thay đổi đột ngột khí hậu cũng dẫn tới trường hợp đổ máu cam. Nếu trong trường hợp đoàn khách du lịch có người bị đổ máu cam việc cần làm của hướng dẫn viên là:

- Khuyên họ không nên hỉ mũi, và chuyển sang thở bằng đường miệng;

- Để họ ngồi thẳng dậy, đầu hơi ngả về phía sau;

- Nhắc họ dùng hai ngón tay bịt chặt hai cánh mũi lại khoảng 10 phút;

- Chườm khăn lạnh lên trán và cổ họ, để họ nghỉ ngơi nơi thoáng mát, không khí trong sạch;

- Nới bớt các loại phục trang bó chặt ở cổ, ngực và thắt lưng;

- Sau khi thực hiện tất cả các điều trên, nếu máu cam vẫn không ngừng chảy, hãy thử dùng hai ngón tay bịt hai bên cánh mũi trong khoảng 10 phút nữa. Nếu vẫn không có tác dụng, hãy chuyển họ tới cơ sở y tế.

* Gãy xương:

Trường hợp khách bị gãy xương, cần đưa ngay đi bệnh viện cấp cứu, tuy nhiên tại hiện trường, hướng dẫn viên du lịch cần xử lý sơ bộ trong khả năng cho phép như sau:

- Cầm máu:

Sử dụng các phương pháp cầm máu thường dùng:

+ Phương pháp áp tay: lập tức dùng ngón tay, bàn tay nắm vào vết thương về phía tim, áp vào huyết quản để cầm máu.

+ Phương pháp băng bó gia áp: lập tức đặt bông băng dầy tại nơi chấn thương, dùng dây băng gia áp (tăng cường áp lực), băng bó lại.

+ Phương pháp dùng dây cầm máu: lập tức dùng dây cầm máu có tính đàn hồi, quấn lên vết thương phía động mạch gần tim để cầm máu.

-  Băng bó:

Tốt nhất là trước khi băng bó phải làm sạch vết thương, khi băng bó thì các động tác phải thật nhẹ nhàng, băng lỏng hay chặt thì cần phù hợp với tình trạng vết thương, thường là ở mức vừa phải, chỗ thắt nút của dải băng không được để tại phía vết thương.